پیش تر نیز موضوع اعتیاد به اینترنت و بازی های دیجیتال و به رسمیت شمردن آن ها به عنوان یک بیماری مورد بحث متخصصان بوده است. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، که انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر می کند در ویرایش پنجم خود (۲۰۱۳) برای نخستین بار اختلال بازی های اینترنتی را در زمره بیماری های روانپزشکی وارد کرد، اما آن را در بخش اختلالاتی قرار داد که هنوز رسما پذیرفته نشده و نیاز به مطالعات بیشتر دارد. در سراسر دنیا افراد مختلفی از بازی های دیجیتالی به عنوان نوعی تفریح و سرگرمی استفاده می کنند. اما مشکل از جایی شروع می شود که این بازی ها از حالت تفریح و گذران اوقات فراغت خارج شده و بخش اعظمی از زندگی فرد را در برمی گیرند. اگرچه به گفته سخنگوی سازمان بهداشت جهانی “هنوز زود است که گستره مشکل را پیش بینی کنیم و هنوز اطلاعات کافی در مورد این بیماری و عوامل انتشار آن در سطح جمعیتی گردآوری نشده” اما احتمالا کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض این خطر قرار دارند. هرچند برای دسترسی به جزییات دقیق و کامل این اختلال باید تا زمان انتشار رسمی (ICD-11) صبر کنیم، اما با توجه به اهمیت مسئله و اینکه پیش تر نیز متخصصان مختلف در زمینه اعتیاد به اینترنت و بازی های دیجیتال و اینترنتی، ابراز نظر و نگرانی کرده اند، در این مقاله سعی می کنیم به زبان ساده در مورد این قبیل اختلالات و اثرات آن ها بر زندگی نوجوانان توضیح بدهیم.

چرا بازی های دیجیتالی نوعی اعتیاد محسوب می شوند؟

برای پاسخ به این سوال باید ابتدا با تعریف اعتیاد و علائم آن آشنا شویم. اعتیاد در واقع نوعی الگوی رفتاری است که چند علامت مهم دارد؛ از جمله:

اشتغال فکری وسواس گونه با موضوع اعتیاد

احساس اجبار برای انجام دادن رفتار اعتیادی

ضعف اراده و اختیار

تداوم و حتی تشدید رفتار علی رغم آسیب ها و پیامدهای منفی آن

صرف وقت قابل توجه

علائم ترک ( بی قراری، تحریک پذیری، اضطراب و …)

تلاش ناموفق برای کنترل و ترک

اختلال در عملکرد و فعالیت اجتماعی، تحصیلی، شغلی و خانوادگی

و…

در تعریف اولیه ای که از “اختلال بازی های دیجیتال” ارائه شده است این علائم گنجانده شده است. جالب است بدانید اعتیادهای رفتاری همان بخش ها و مدارهایی را در مغز فعال می کنند که در اعتیاد به مواد فعال می شوند. بنابراین در اعتیاد به بازی های دیجیتالی، مغز شما همان حالت هایی را تجربه می کند که در اعتیاد به مواد.

اختلال بازی های دیجیتالی چه مشکلاتی می تواند برای نوجوانان ایجاد کند؟

زمانی که استفاده از بازی های دیجیتالی به صورت یک اعتیاد ظاهر می شود با انواعی از مشکلات روانشناختی، خانوادگی، اجتماعی، و تحصیلی همراه می شود. از شایع ترین علائم روانی می توان به بی قراری ذهنی و روانی، اضطراب و استرس، افسردگی و کج خلقی، افکار وسواسی درباره بازی، احساس خشم و رفتارهای پرخاشگرانه، اختلال در خواب و اختلال در تمرکز و توجه، اشاره کرد. مشکلات خانوادگی، جر و بحث و مشاجرات روزانه با والدین، کاهش فعالیت های اجتماعی، انزوا، پایین آمدن اعتماد به نفس، کاهش فعالیت بدنی، مشکلات مالی به دلیل هزینه ی بازی ها، افت تحصیلی و عدم علاقه به درس و مطالعه و … از دیگر مشکلاتی ست که این قبیل اختلالات برای افراد ایجاد می کند.

از کجا بفهمید دچار این اختلال شده اید؟

به گفته سخنگوی سازمان بهداشت جهانی “مشخصه ی الگوی رفتاری مربوط به بازی های دیجیتالی یا ویدیویی، ضعف اراده و اختیار و اولویت دادن زیاد به بازی در قیاس با فعالیت های دیگر است، به حدی که با وجود پیامدهای منفی آن، بازی بر دیگر فعالیت ها و علائق فرد مقدم باشد. همچنین در دستورالعمل اولیه تشخیصی عنوان شده که فرد باید حداقل یک سال “اشتغال غیر عادی ذهنی” با بازی داشته باشد. بنابراین اگر شما اشتغال ذهنی غیرعادی با بازی ها دارید و علی رغم میل تان نمی توانید دست از بازی بکشید و با وجود اینکه می دانید کارهای مهم تری دارید مدام به سمت آن ها کشیده می شوید، احتمالا در دام این اعتیاد افتاده اید. البته مانند هر اعتیاد دیگری ممکن است “انکار” اتفاق بیفتد. یعنی ممکن است از نظر خودتان هیچ مشکلی نباشد و شما فقط مانند سایرهمسالان تان از بازی ها لذت می برید. در این شرایط پاسخ به سوالات زیر می تواند به شما کمک کند که متوجه شوید آیا واقعا مشکلی وجود دارد یا خیر:

آیا ریتم زندگی شما به هم ریخته است؟ مثلا در ساعاتی که باید درس بخوانید، غذا بخورید، معاشرت کنید، استراحت کنید و بخوابید مشغول بازی کردن هستید؟

 آیا مدام بر سر این قضیه با پدر و مادر خود جر و بحث می کنید؟

آیا برای اجتناب از این جروبحث ها به دروغ گویی و پنهان کاری رو می آورید؟

آیا بیش از پیش احساس اضطراب و بی قراری، تحریک پذیری و خشم دارید؟

آیا برای لذت بردن از بازی ها مجبورید بیش از گذشته بازی کنید؟

آیا زمانی که در بازی ها شکست می خورید یا به دلیلی بازی قطع می شود به شدت بی قرار، عصبانی و تحریک پذیر می شوید؟

آیا به اندازه قبل به درس و سایر فعالیت ها علاقه ندارید و ترجیح می دهید به جای همه آن ها بازی کنید؟

اگر فکر می کنید این اختلال را دارید چه کار باید بکنید؟

در قدم اول باید بپذیرید که یک مشکل جدی وجود دارد که باید حل شود.

صادقانه مشکل خود را با والدین تان یا یک فرد مطمئن در میان بگذارید و از آن ها کمک بخواهید.

سود و زیان اعتیاد به بازی ها و ترک این اعتیاد را روی کاغذ بنویسید. این سود و زیان ها می تواند شامل حوزه های فردی، جسمانی، روانی، هیجانی، خانوادگی، تحصیلی، مالی، اجتماعی و … باشد. سودهای ترک اعتیاد را روی فلش کارت هایی یادداشت کنید و مدام (به خصوص در زمان های وسوسه) آن ها را مرور کنید.

برای مدتی از هر چیزی که تداعی کننده بازی هاست اجتناب کنید. در این مدت می توانید گوشی و یا کامپیوترتان را به والدین تان بسپارید.

یک لیست از فعالیت های لذت بخش مورد علاقه تان (مانند ورزش کردن، مطالعه، گردش در طبیعت، رفتن به سینما، و …) برای خود تهیه کنید و برای انجام آن ها برنامه ریزی روزانه و هفتگی داشته باشید.

هر زمان وسوسه بازی به سراغ تان آمد در مورد احساسات، افکار و وسوسه های تان با یک فرد مورد اعتماد صحبت کنید.

انواع روش های آرام سازی و مراقبه را بیاموزید و از آن ها برای رهایی از اضطراب و بی قراری استفاده کنید.

به توانایی خود برای غلبه بر این مشکل اعتماد کنید و به موفقیت های خود، هرچند کوچک پاداش دهید.

در نهایت فراموش نکنید مانند هر بیماری دیگری بهترین راه درمان مراجعه به متخصص است. خجالت را کنار بگذارید، به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید و درخواست کمک کنید.

چند توصیه به والدین

مشکلات رفتاری نوجوان تان را به عنوان یک اختلال که نیاز به رسیدگی دارد بپذیرید.

با اضطراب، افسردگی، کج خلقی و بی قراری فرزندتان همدلی کنید و سعی کنید شرایط او را درک کرده و برای حل مشکل کنارش باشید نه در مقابلش.

در برنامه ریزی برای اوقات فراغت نوجوان تان مشتاقانه مشارکت کنید اما تا جای ممکن حق انتخاب را به خودش واگذار کنید.

شنونده ی خوبی باشید و بدون قضاوت به صحبت های نوجوان تان گوش کنید. اجازه بدهید او بفهمد در دوران درمان می تواند روی کمک های شما حساب باز کند.

زمان بیشتری با فرزندتان بگذرانید. یکی از دلایل رو آوردن نوجوانان به بازی های دیجیتال تنهایی و انزواست.

در مسیر درمان، به هر موفقیت او پاداش داده و به او برای ادامه درمان انگیزه بدهید.

به خود و نوجوان تان اعتماد کنید، اگر شما در کنار هم باشید از پس این مشکل برخواهید آمد.