اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یا (STPD) نوعی اختلال شخصیت است که فرد مبتلا دارای ترس اجتماعی، بد گمانی، علاقه به انزوای اجتماعی است. این افراد معمولا خرافاتی هستند و به نیروهای جادویی علاقه دارند. این بیماری بیشتر در  بزرگسالی خود را نشان می دهد و در مردان بیشتر اتفاق می افتد. علت بوجود آمدن این بیماری می تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله: فیزیولوژی، خانوادگی، محیطی و...

ملاک های تشخیصی اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

 افکار ارجاعی (بدون هذیان های ارجاعی)

 تجربیات ادراکی غیرمعمول، از جمله خطاهای حسی بدنی.

 شک یا افکار پارانوئید.

 رفتار یا ظاهری که عجیب و غریب، غیر عادی یا نامتعارف است.

 اضطراب اجتماعی بیش از حد که با آشنایی کاهش نمی یابد و با ترس های پارانوئید و نه قضاوت های منفی در مورد خود مرتبط است.

 توجه: اگر معیار ها قبل از شروع اسکیزوفرنی برآورده شده باشند، «پیش مرضی» را اضافه کنید، مثل اختلال شخصیت اسکیزوتایپی (پیش مرضی)».

ویژگی های تشخیصی اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

 این عقاید باید از هذیان های ارجاعی متمایز شوند، که در آنها عقاید با اعتقاد هذیانی نگه داشته شوند. این افراد ممکن است خرافاتی باشند یا درگیر پدیده های فرا طبیعی باشند که خارج از هنجارهای خرده فرهنگ آنهاست (ملاک الف 2).

 گفتار آنها ممکن است جمله پردازی و ساختار غیرعادی یا نامتعارف داشته باشد. اغلب نامربوط، خارج از موضوع یا مبهم است، اما بدون انحراف یا گسسته گویی واقعی (ملاک الف 4) پاسخ ها می توانند خیلی انتزاعی یا بیش از حد عینی باشند، و کلمات یا مفاهیم گاهی غیرعادی ادا می شوند (مثلا ممکن است فرد بگوید که او در محل کار «صحبت کردنی» نبود).

 آنها معمولا قادر نیستند دامنه کاملی از عواطف و علامت دادن میان فردی را  بروز دهند که برای روابط موفقیت آمیز الزامی است و بنابراین، اغلب به نظر می رسد با دیگران به صورت نامناسب، خشک، یا مهارشده تعامل میکنند (ملاک الف 6).

 افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی رابطه بین فردی مشکلی دارند و از برقراری ارتباط با دیگری احساس ناراحتی میکنند. گرچه ممکن است آنها از نداشتن روابط گرم ابراز ناراحتی کنند، اما دلیل رفتار آنها حاکی از میل کم به روابط نزدیک است. در نتیجه، معمولا غیر از خویشاوند درجه یک، دوستان نزدیک یا محرم راز ندارند یا اگر داشته باشند، تعداد آنها کم است (ملاک الف 8).

 در صورتی که این الگوی رفتار منحصرا در طول دوره اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی یا افسردگی همراه با ویژگی های روان پریشی، اختلال روان پریشی دیگر، یا اختلال طیف اوتیسم روی دهد، نباید اختلال شخصیت اسکیزوتایپی تشخیص داده شود (ملاک ب).

ویژگی های مرتبط با تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی اغلب برای علائم مرتبط با اضطراب یا افسردگی و نه ویژگی های اختلال شخصیت، جویای درمان هستند. افراد مبتلا به این اختلال، مخصوصا در پاسخ به استرس ممکن است دچار دوره های روان پریشی گذرا شوند (که از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه می یابد)، هر چند که این دوره ها از نظر مدت برای موجه ساختن تشخيص اضافی نظیر اختلال روان شناسی کوتاه مدت یا اختلال اسکیزوفرنیفرم کفایت نمی کنند. در برخی موارد، نشانه های روان پریشی قابل ملاحظه بالینی ممکن است ایجاد شوند که ملاک های اختلال روان پریشی کوتاه مدت، اختلال اسکیزوفرنیفرم، اختلال هذیانی، یا اسکیزوفرنی را برآورده کنند. افزون بر نیمی از این افراد سابقه حداقل یک دوره افسردگی اساسی دارند. از 30 تا 50 درصد افرادی که مبتلا به این اختلال تشخیص داده شده اند، وقتی در محیط بالینی پذیرفته می شوند، تشخیص همزمان اختلال افسردگی اساسی دارند. وقوع همزمان قابل ملاحظه ای با اختلالات شخصیت اسکیزوئید، پارانوئید، مرزی و دوری جو وجود دارد.

شیوع اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

در تحقیقات جامعه در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، میزان شیوع گزارش شده از 6/0 درصد در نمونه های نروژی تا 6/4 درصد در نمونه جامعه ایالات متحده گسترش دارد. به نظر می رسد که شیوع اختلال شخصیت اسکیزوتایپی در جمعیت های بالینی نادر باشد (صفر تا 9/1 درصد)، به طوری که شیوع برآورد شده بالاتر در کل جمعیت (9/3 درصد) در زمینه یابی همه گیر شناسی در مورد الكل و بیماری های مرتبط یافت شده است.

شکل گیری و روند اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی روند نسبتا پایدار دارد، به طوری که فقط بخش کوچکی از افراد دچار اسکیزوفرنی یا اختلال روان پریشی دیگر می شوند. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است اولین بار در کودکی و نوجوانی همراه با کناره گیری، روابط نامناسب با همسالان، اضطراب اجتماعی، پیشرفت کم در مدرسه، حساسیت زیاد، افکار و زبان عجیب و غریب، و خیال پردازی های نا معقول آشکار شود. این کودکان ممکن است «عجیب و غریب» یا «نامتعارف» به نظر برسند و دیگران آنان را اذیت کنند.

عوامل خطر و پیش آگهی اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

 موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ

تحریف های شناختی و ادراکی باید در زمینه محیط فرهنگی فرد ارزیابی شوند. ویژگی های فراگیر که از لحاظ فرهنگی تعیین شده اند، مخصوصا ویژگی های مربوط به عقاید و آداب مذهبی، می توانند برای فرد غریبه ناآگاه، اسکیزوتایپی به نظر برسند ( مثل جادوگری، صحبت کردن به زبان های دیگران، چشم شور، زندگی بعد از مرگ، فکرخوانی، حس ششم، فکر خوانی، عقاید سحرآمیز در ارتباط با سلامتی و بیماری).

 اختلالات روانی دیگر همراه با نشانه های روان پریشی

 اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را می توان از اختلال هذیانی، اسکیزوفرنی، و اختلال دوقطبی یا افسردگی همراه با ویژگی های روان پریشی متمایز کرد، زیرا این اختلالات همگی با دوره نشانه های روان پریشی مداوم مشخص می شوند (مثل هذيان ها و توهمات). برای اینکه تشخیص اضافی اختلال شخصیت اسکیزوتایپی داده شود، اختلال شخصیت باید قبل از شروع نشانه های روان پریشی وجود داشته باشد و وقتی نشانه های روان پریشی در حالت بهبود هستند، ادامه یابد. در صورتی که فردی اختلال روان پریشی مداوم داشته باشد (مثل اسکیزوفرنی) که قبل از اختلال شخصیت اسکیزوتایپی واقع شده است، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، به دنبال آن «پیش مرضی» نیز باید داخل پرانتز ثبت شود.

 تغییر شخصیت ناشی از بیماری جسمانی دیگر

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی باید از تغییر شخصیت ناشی از بیماری جسمانی دیگر متمایز شود که در آن ویژگی هایی که نمایان می شوند که حاکی از تاثیرات بیماری جسمانی دیگر بر دستگاه عصبی مرکزی هستند.

 شخصیت و صفات شخصیت دیگر

اختلالات شخصیت دیگر ممکن است با اختلال شخصیت اسکیزوتایپی اشتباه گرفته شوند، زیرا آنها ویژگی های مشترکی دارند. بنابراین، مهم است که این اختلالات بر اساس تفاوت ها در خصوصیاتشان از یکدیگر متمایز شوند. با این وجود، اگر فردی ویژگی های شخصیتی داشته باشد که معیارهای یک یا تعداد بیشتری از اختلالات شخصیت را علاوه بر اختلال شخصیت اسکیزوتایپی برآورده می کنند، همگی می توانند تشخیص داده شوند. اگرچه اختلالات شخصیت پارانوئید و اسکیزوئید ممکن است با جدایی اجتماعی و عاطفه مهارشده نیز مشخص شوند، ولی اختلال شخصیت اسکیزوتایپی می تواند با وجود تحریف های شناختی یا ادراکی و غرابت یا عجیب و غریب بودن محسوس، از این دو تشخیص متمایز شود.

روابط نزدیک در هر دو اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و اختلال شخصیت دوری جو محدود هستند؛ با این حال، در اختلال شخصیت دوری جو، میل زیاد به روابط به خاطر ترس از طرد مهار شده است، در حالی که در اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، بی میلی به رابطه و جدایی مداوم وجود دارد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نیز ممکن است شک، کناره گیری اجتماعی یا بیگانگی نشان دهند، ولی در اختلال شخصیت خودشیفته، این ویژگی ها اصولا از ترس آشکار شدن شدن نقایص یا ضعف ها ناشی می شوند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی امکان دارد نشانه های شبه روان پریشی گذرا نیز داشته باشند، اما این علائم معمولا با تغییرات عاطفی در پاسخ به استرس ارتباط تنگاتنگی دارند (مثل: اضطراب، ناامیدی، خشم شدید) و معمولا تجزیه ای تر هستند (مثل مسخ واقعیت، مسخ شخصیت). در مقابل، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، به احتمال زیادی علائم شبه روان پریشی بادوام دارند که ممکن است تحت شرایط استرس بدتر شوند، ولی کمتر احتمال می رود که با نشانه های عاطفی برجسته مرتبط باشند. گرچه انزوای اجتماعی امکان دارد در اختلال شخصیت مرزی روی بدهد، ولی اغلب پیامد جانبی شکست های میان فردی مداوم ناشی از طغیان های خشم و تغییرات خلقی مکرر است و نتیجه فقدان روابط اجتماعی و میل به صمیمی شدن نیست. علاوه بر این، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی معمولأ رفتارهای تکانشی و فریبکارانه فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی را نشان نمی دهند. با این حال، میزان بالای وقوع همزمان این دو اختلال وجود دارد، بنابراین، ایجاد چنین تفاوت هایی همیشه عملی نیست.