مشخصه ی اصلی این بیماران مشکوک بودن و بدگمانی آنان است. این افراد بسیار خشمگین، متعصب و خیلی فوری واکنش نشان می دهند. از نظر آنان دیگران مسئول بدگمانی هایشان هستند. اگرچه فرد مبتلا به این اختلال بتواند زندگی روزمره خود را پیش ببرد اما زندگی آن‌ ها ممکن است محدود و منزوی باشد. این افراد به همسرشان بسیار سوء ظن دارند ولی هیچ مدرک و دلیل قاطعی برای این شک ها وجود ندارد. افراد پارانوئید مدام در این فکر هستند که دیگران میخواهند از آنان سو استفاده کنند، بنابر این می توان گفت به هیچکس اعتماد ندارند.

ملاک های تشخیصی اختلال شخصیت پارانوئید

 سوء ظن، بدون مبنای کافی، که دیگران او را استثمار می کنند، به او آسیب می رسانند، یا وی را فریب می دهند.

 مایل نیست اسرار خود را با دیگران در میان بگذارد که دلیل آن ترس بی جا در این باره است که از اطلاعات به صورت بدخواهانه علیه او استفاده خواهد شد.

 همواره به دیگران کینه می ورزد (یعنی، بی حرمتی ها، توهین ها یا تحقیرهای دیگران را نمی بخشد).

 سوءظن های مکرر در مورد وفاداری همسر یا شریک جنسی بدون توجیه دارد.

 افراد مبتلا به این اختلال خیال می کنند که دیگران از آنها سو استفاده خواهند کرد، به آن ها صدمه خواهند زد، یا آنها را فریب می دهند، اگرچه دلیل و مدرکی برای تایید این انتظار وجود نداشته باشد (ملاک الف 1). آن ها بر پایه شواهد اندک یا بدون هیچ دلیلی گمان می کنند که دیگران علیه آنها توطئه چینی میکنند که عمیقا و به طرز جبران ناپذیری توسط فرد یا افراد دیگر عمیقا صدمه دیده اند، حتی زمانی که دلیل عینی برای این وجود نداشته باشد.

 افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به دیل ترس، مایل نیستند اسرار خود را با دیگران در میان بگذارند یا با آنها صمیمی شوند، زیرا فکر می کنند از اطلاعاتی که در میان می گذارند ممکن است علیه خودشان استفاده شود (ملاک الف 3). امکان دارد آنها از پاسخ دادن به سؤال های شخصی خودداری کنند، و بگویند که این اطلاعات «به کسی مربوط نیست».

 افراد مبتلا به این اختلال شخصیت دائما به دیگران کینه می ورزند و تمایل ندارند بی حرمتی ها، توهین ها یا تحقیرهایی را که فکر میکنند دیگران به آنها کرده اند، ببخشند (ملاک الف 5). بی حرمتی های جزئی، منجر به خصومت زیاد می شود و احساسات خصمانه به مدت طولانی ادامه می یابند.

 افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به صورت بیمارگون حسود باشند، اغلب بدون توجیه مناسب، مشکوک می شوند که همسر آنها بی وفاست (ملاک الف 7). ممکن است آنها برای تأیید کردن عقاید حسادت خود، «شواهد» پیش پا افتاده و اتفاقی گردآوری می کنند. آنها می خواهند روابط صمیمانه را کاملا کنترل کنند و بر آن تسلط داشته باشند تا از اینکه به آنها خیانت شود اجتناب ورزند و ممکن است همواره درباره محل ها، اعمال، مقاصد و وفاداری همسر خود سوال کنند و آن را به چالش بطلبند.

در صورتی که این الگوی رفتار فقط در طول دوره اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی همراه با ویژگی های روان پریشی، یا اختلال روان پریشی دیگر روی دهد، یا اگر ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی بیماری عصبی (مثل صرع قطعه گیجگاهی) یا بیماری جسمانی دیگر باشد، نباید تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید داده شود.

ویژگی های مرتبط با تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید

 ماهیت ستیزه جو و مشکوک آنها می تواند واکنش خصمانه را در دیگران ایجاد کند، که این خود انتظارات اصلی آنها را تأیید می کند. چون افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به دیگران اعتماد ندارند، نیاز مفرط دارند که خودبسنده باشند و احساس استقلال نیرومند کنند. آنها همچنین باید کنترل زیادی بر محیط اطراف خود داشته باشند. آنها اغلب سفت و سخت هستند، از دیگران عیب جویی و انتقاد می کنند و قادر به مشارکت نیستند، اگرچه در پذیرش انتقاد از خودشان مشکل زیادی دارند. آنها دیگران را به خاطر نقطه ضعف های خودشان سرزنش می کنند. زیرا آنها در پاسخ به تهدیدهایی که پیرامون خودشان احساس می کنند فورا حمله متقابل می کنند، ممکن است اهل دعوا باشند و اغلب درگیر نزاع های قانونی شوند. افراد مبتلا به این اختلال جویای تأیید شدن عقاید منفی پیش پنداشته خود در مورد افراد یا موقعیت هایی هستند که با آنها روبرو می شوند و انگیزه های بدخواهانه خود را که نتیجه ترس های خودشان هستند، به دیگران نسبت می دهند.

 افراد مبتلا به این اختلال، مخصوصا در پاسخ به استرس، ممکن است دوره های روان پریشی بسیار کوتاه را (که چند دقیقه تا چند ساعت ادامه می یابند) تجربه کنند. در برخی موارد، اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است به صورت پیشایند پیش مرضی اختلال هذیانی یا اسکیزوفرنی به نظر برسد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است دچار اختلال افسردگی اساسی شوند و در معرض خطر بیشتر برای آگورافوبیا و اختلال وسواس فکری- عملی قرار داشته باشند. اختلالات مربوط به مصرف الکل و مواد دیگر اغلب شایع است. به نظر می رسد که شایع ترین اختلالات شخصیت همزمان اسکیزوتایپی، اسکیزوئید، خودشیفته، دوری جو، و مرزی باشند.

شیوع اختلال شخصیت پارانوئید

برآورد شیوع برای شخصیت پارانوئید بر اساس یک زیر مجموعه احتمالی از بخش دوم تکرار زمینه یابی همزمانی ملی اختلالات 3/2 درصد را نشان می دهد، در حالی که داده های زمینه یابی همه گیر شناسی ملی در مورد الكل و بیماری های مرتبط، حکایت دارند که شیوع اختلال شخصیت پارانوئید 4/4 درصد است.

شکل گیری و روند اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است اولین بار در دوران کودکی و نوجوانی همراه با اضطراب اجتماعی، گوشه گیری، روابط نامناسب با همسالان، افکار و زبان عجیب و غریب، پیشرفت کم در مدرسه، حساسیت مفرط، و خیال پردازی های نامتعارف آشکار شود. این کودکان ممکن است «عجیب و غریب» یا «غیرعادی» به نظر برسند و مایه سر به سر گذاشتن دیگران شوند. در نمونه های بالینی، به نظر می رسد که این اختلال بیشتر در مردان تشخیص داده می شود.

عوامل خطر و پیش آگهی اختلال شخصیت پارانوئید

 موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ

برخی از رفتارهایی که تحت تأثیر زمینه های اجتماعی- فرهنگی یا شرایط زندگی خاص قرار دارند ممکن است اشتباها برچسب پارانوئید بخورند و حتی توسط فرایند ارزیابی بالینی، تقویت شوند. اعضای گروه های اقلیت، مهاجران، پناهندگان سیاسی و اقتصادی، یا افرادی که زمینه های قومی متفاوت دارند ممکن است به علت نا آشنایی (مثل موانع زبان یا نا آگاهی از قواعد و مقررات) یا در پاسخ به بی توجهی یا بی تفاوتی خیالی جامعه اکثریت، رفتارهای دفاعی نشان دهند. این رفتارها به نوبه خود می توانند در کسانی که با این افراد سر و کار دارند خشم و ناکامی ایجاد کنند، و بنابراین، زمینه را برای دور معیوب بی اعتمادی متقابل آماده کنند که نباید با اختلال شخصیت پارانوئید اشتباه گرفته شود. برخی گروه های اقلیت، رفتارهای مرتبط با فرهنگ را نیز نشان میدهند که می توانند به صورت پارانوئید سوء تعبیر شوند.

تشخیص افتراقی اختلال شخصیت پارانوئید

 تغيير شخصيت ناشی از بیماری جسمانی دیگر

اختلال شخصیت پارانوئید باید از تغییر شخصیت ناشی از بیماری جسمانی دیگر متمایز شود، که در آن، صفاتی که نمایان می شوند ناشی از تأثیرات مستقیم بیماری جسمانی دیگر بر دستگاه عصبی مرکزی هستند.

 صفات پارانوئید مرتبط با معلولیت های جسمانی

این اختلال نیز باید از صفات پارانوئید مرتبط با ایجاد معلولیت های جسمانی متمایز شود (مثل اختلال شنوایی).

 اختلالات شخصیت دیگر ممکن است با اختلال شخصیت پارانوئید اشتباه گرفته شوند، زیرا آنها چند ویژگی مشترک دارند. بنابراین، اهمیت دارد که این اختلالات براساس تفاوت هایی در ویژگی های توصیف کننده آنها از یکدیگر متمایز شوند. با این حال، اگر فردی ویژگی های شخصیتی داشته باشد که ملاک ها را برای یک یا تعداد بیشتر شخصیت علاوه بر اختلال شخصیت پارانوئید برآورده می کنند، همه آنها می توانند تشخیص داده شوند. اختلال شخصیت پارانوئید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپی در صفات سوء ظن، کناره گیری میان فردی و اندیشه پردازی پارانوئید سهیم هستند، ولی اختلال شخصیت اسکیزوتایپی نشانه هایی نظیر تفکر سحرآمیز، تجربیات ادراکی غیرعادی و تفکر و گفتار عجیب و غریب را نیز شامل می شود.

 افراد دارای رفتارهایی که ملاک های اختلال شخصیت اسکیزوئید را برآورده می کنند اغلب به صورت عجیب و غریب، نامتعارف، سرد، و منزوی برداشت می شوند، ولی معمولا اندیشه پردازی پارانوئید ندارند. گرایش افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به نشان دادن واکنش خشم به محرک های جزئی در اختلالات شخصیت مرزی و نمایشی نیز دیده می شود. با این حال، این اختلالات لزوما با سوء ظن فراگیر همراه نیستند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری جو نیز ممکن است مایل نباشند به دیگران اعتماد کنند، اما بیشتر به خاطر ترس از شرمنده شدن یا بی کفایت انگاشته شدن است تا ترس از نیت بدخواهانه دیگران. گرچه ممکن است رفتار ضد اجتماعی در برخی از افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید وجود داشته باشد، ولی معمولا توسط میل به نفع شخصی یا استثمار کردن دیگران همچون در اختلال شخصیت ضد اجتماعی، برانگیخته نمی شود، بلکه اغلب ناشی از میل به انتقام جویی است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است گاهی سوء ظن، کناره گیری اجتماعی، یا بیگانگی نشان دهند، اما این عمدتا ناشی از ترس برملا شدن نقایص یا ضعف های آنهاست.

صفات پارانوئید ممکن است انطباقی باشند، مخصوصا در محیط های تهدیدکننده. اختلال شخصیت پارانوئید فقط در صورتی باید تشخیص داده شود که این صفات انعطاف ناپذیر، ناسازگارانه، و مداوم باشند و موجب اختلال قابل ملاحظه در عملکرد یا ناراحتی ذهنی شوند.